انتشارات تیسا

کتاب «فرهنگ و شهر؛ چرخش فرهنگی در گفتمان‌های شهری با تکیه بر مطالعات شهر تهران» نوشته نعمت‌الله فاضلی منتشر شد. این کتاب با توجه به جایگاه تهران از نظر تمرکز سرمایه‌های فرهنگی، رویکردی فرهنگی برای توصیف، تحلیل و تفسیر مسایل و ابعاد گوناگون درباره جامعه شهری تهران ارایه می‌دهد.
فاضلی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) اظهار کرد: محوریت بخش نخست کتاب «فرهنگ و شهر» تحلیل رویکرد فرهنگی به گفتمان شهری به ویژه تحلیل رویکرد فرهنگی به شهر تهران است. در این بخش، ضرورت و چگونگی چرخش فرهنگی در فهم موضوعات و مسایل شهری و به‌ویژه مسایل کلان شهری در شهر تهران توضیح داده می‌شود. بخش دوم کتاب نیز شامل چند مطالعه موردی است که در هر مطالعه تلاش شده است رویکرد و چرخش فرهنگی برای شناخت و مدیریت شهر تهران با توجه به آن مطالعه، نشان داده شود.
این استاد دانشگاه به یکی از مطالعات موردی بخش دوم کتاب با عنوان «کافی‌شاپ و شهر» اشاره کرد و افزود: این بخش به طور مفصل به تجزیه و تحلیل معنای فرهنگی و اجتماعی کافی‌شاپ‌ها در جامعه ایران و به‌ویژه شهر تهران پرداخته است. بخش دیگری از این کتاب نیز به موضوع همسایگی در شهر تهران و تحولاتی که در دنیای مدرن در همسایگی ایجاد شده است، پرداخته و ظهور انواع همسایگی‌های جدید را بیان می‌کند.
فاضلی افزود: بخش دیگری از کتاب به جنبش‌های اجتماعی شهر می‌پردازد و بحثی درباره رسانه‌ای شدن شهر، به‌ویژه رسانه‌ای شدن شهر تهران مطرح می‌کند. یکی از مطالعات موردی دیگر این کتاب درباره خانواده و زندگی شهری است و ظهور انواع خانواده‌های جدید در کلانشهرها و به‌ویژه شهر تهران را مورد بحث قرار می‌دهد.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: آخرین فصل این کتاب شامل مبحثی درباره مردم‌نگاری شهری است. این بخش را می‌توان شامل نوعی بحث روش‌شناختی دانست، یعنی بیان می‌کند که برای شناخت شهر از منظر فرهنگی، باید با چه رویکرد روش‌شناختی یا معرفت‌شناختی به تعریف شهر پرداخت.
فاضلی «فرهنگ و شهر» را کتابی دانست که به بحث درباره چشم‌انداز رویکرد فرهنگی به شهر می‌پردازد و افزود: این کتاب همچنین تلاش می‌کند درباره تهران، یک دیدگاه نظری از منظر مطالعات فرهنگی تولید و ارایه کند. «فرهنگ و شهر» تلاش می‌کند تا نشان دهد شهر در دوره‌های پیشامدرن، مدرن و امروزی (پسامدرن) چه ابعاد و ویژگی‌هایی داشته و دارد.
این پژوهشگر، تهران را شهری متمایز از شهرهای دیگر ایران، حتی در مقایسه با کلانشهرها دانست و گفت: تحلیل «هانری لوفور» درباره جامعه روستایی، جامعه صنعتی و جامعه شهری مبنای بحث‌های این کتاب بوده است. لوفور معتقد است ما در طول تاریخ در حال تحول هستیم و از جامعه روستایی به جامعه شهری حرکت کرده‌ایم. جامعه شهری دارای ابعاد و ویژگی‌هایی است که امروزه در کلانشهرها ظاهر می‌شود. تهران مهم‌ترین کلانشهر امروز ایران است که نه‌تنها پایگاه استقرار سرمایه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است، بلکه سرمایه فرهنگی جامعه ایران هم عمدتا در تهران استقرار پیدا کرده است.
وی افزود: در این اثر تلاش کرده‌ام با توجه به جایگاه تهران از نظر تمرکز سرمایه‌های فرهنگی، یک رویکرد فرهنگی برای توصیف، تحلیل و تفسیر مسایل و ابعاد گوناگون درباره جامعه شهری تهران ارایه کنم.
فاضلی با ابراز امیدواری از این‌که کتاب «فرهنگ و شهر» بتواند گام مثبتی در شناخت وضع کنونی جامعه شهری ایران و به‌ویژه تهران بردارد گفت: امیدوارم گروه‌های مختلفی که در حوزه شهر (تاریخ شهر، اقتصاد شهر، مدیریت و برنامه‌ریزی شهری، جغرافیای شهری، انسان‌شناسی و جامعه‌شناسی شهری) و به‌ویژه شهر تهران مطالعه می‌کنند بتوانند از این کتاب بهره‌ ببرند.
این استاد دانشگاه با اشاره به بین رشته‌ای بودن رویکرد مطالعات شهری اظهار کرد: مطالعات شهری از مفاهیم، نظریه‌ها و روش‌هایی که در مجموعه رشته‌های مختلف به کار می‌رود استفاده می‌کند و از این نظر می‌توان کتاب «فرهنگ و شهر» را کتابی مفید برای همه کسانی دانست که در زمینه مدیریت شهری و مطالعات شهری فعالند.
وی کتاب «فرهنگ و شهر» را ادامه سلسله مطالعات خود در ابعاد مختلف جامعه ایران دانست و گفت: بحث رویکرد فرهنگی به فهم جامعه، تاریخ و مسایل ایران را در کتاب‌های مختلف خود از جمله «مردم‌نگاری هنر» و «مردم‌نگاری آموزش» دنبال کرده‌ام و کتاب حاضر نیز به طور طبیعی در ادامه برنامه پژوهشی من قرار می‌گیرد.
فاضلی در توضیح اصطلاح «چرخش فرهنگی» گفت: چرخش فرهنگی اصطلاحی است که از دهه ۱۹۹۰ به بعد در جامعه‌شناسی به کار می‌رود. مجموعه‌ای از فرآیندهای تحول عمومی در جامعه شکل گرفته است که این مجموعه فرهنگ‌ها را به عنوان چرخش فرهنگی بیان می‌کنند، از جمله بحث‌ رسانه‌ای شدن، نمادینه شدن، فردگرا شدن.
وی ادامه داد: در توصیف فضایی که در نیم قرن اخیر شکل گرفته است، در جامعه‌شناسی از اصطلاحات گوناگونی از جمله جامعه مابعد صنعتی، جامعه شبکه‌ای، جامعه اطلاعاتی استفاده می‌کنند و هانری لوفور هم در این باره اصطلاح جامعه شهری را به کار برده است. مفهوم «چرخش فرهنگی» یعنی هنگام مطالعه اقتصاد، جامعه، سیاست و فرهنگ باید دیدگاهی داشته باشیم که بتواند فرآیندهای عمومی تحول، یعنی رخدادها و حوادثی مانند جنبش زنان، جنبش محیط‌زیست‌گرایان و ظهور خرده‌فرهنگ‌ها را توصیف کند؛ رخدادهایی که حال و هوای جامعه بشر را دگرگون، و در این دگرگونی، علوم اجتماعی سنتی قادر نیست به توصیف وضعیت نوین بپردازد. در نتیجه در خود رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی نیز تغییر و چرخشی روی داده است.
این استاد دانشگاه خواستار نقد کتاب «فرهنگ و شهر» از سوی خوانندگان و مخاطبان شد و افزود: «فرهنگ و شهر» به عنوان کتابی که برای نخستین بار با رویکرد فرهنگی به شناخت شهر و به‌ویژه تهران می‌پردازد، قطعا کاستی‌ها، بحث‌ها و مناقشاتی در پی خواهد داشت و امیدوارم با نگاه تیزبین و نقاد محققان مطالعات شهری روبه‌رو شود. از مخاطبان می‌خواهم کتاب را بخوانند و نظرات خود را درباره آن بیان کنند.
«فرهنگ و شهر؛ چرخش فرهنگی در گفتمان‌های شهری با تکیه بر مطالعات شهر تهران» توسط انتشارات تیسا و به سفارش اداره کل مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، با ۴۷۳ صفحه و بهای هشت هزار تومان به تازگی منتشر شده است.