انتشارات تیسا
فرصتی برای گسترش افکار؛ فعال در حوزه چاپ و نشر کتابهای علوم انسانی.
تلاش برای پاسخگویی به جابهجایی تاریخی
نویسنده کتاب «جابهجایی دو انقلاب» گفت: به نظر میرسد جامعه ایران در فاصله میان دو انقلاب مشروطه و اسلامی، مسیر وارونهای را طی کرده و این اثر تلاش میکند به چرایی آن پاسخ دهد.
دکتر مهدی نجفزاده در گفت و گو با خبرنگار بازار ایسنا افزود: در شرایطی که جامعه سنتی و مذهبی ایران در زمان مشروطیت، انقلابی مدرن و مبتنی بر گزارههای قانون اساسی مشروطه را تجربه کرد، جامعه مدرن شده دوران پهلوی به انقلاب اسلامی منتهی شد.
وی ادامه داد: من در کتاب «جابهجایی دو انقلاب»، تلاش کردهام دلایل و ریشههای این جابهجایی تاریخی را بررسی کنم و به این منظور سه سطح را در نظر گرفتهام؛ سطح نخست، متن به معنای گزارههای مربوط به مذهب تشیع، سطح دوم، گفتمانها به این معنا که هر یک از گروههای مرجع در جامعه ایران چه نگاهی به متن دارند و سطح سوم بافتار اجتماعی است.
استاد علومسیاسی دانشگاه فردوسی مشهد، نگاه دولتمحور و سلطه نگاه چپ را دو نقطه ضعف مطالعات آکادمیک در ایران دانست و افزود: بیشتر کتابهایی که درباره بازه زمانی انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی نگاشته شدهاند نگاهی دولتمحور داشتهاند و تاکنون در این آثار به سطوح اجتماعی توجه چندانی نشده است.
نجفزاده ادامه داد: نویسندگان آثار پیشین به صورت معمول کنشها و واکنشهای دولتمردان، احزاب و شخصیتهای قدرتمند و تاثیرگذار سیاسی را مورد بررسی قراردادهاند و کمتر به سطوح اجتماعی پرداختهاند؛ این در حالی است که ایران از جامعهای قدرتمند برخوردار است که لایههای پنهان بسیاری دارد.
نویسنده کتاب «جابهجایی دو انقلاب» گفت: با توجه به پرسش اصلی این کتاب که چرایی وقوع جابهجایی تاریخی بود به نظر میرسید نگاه دولتمحور نمیتواند به چنین پرسشی پاسخ دهد.
وی بیان کرد: «جابهجایی دو انقلاب» در صدد پاسخگویی به سئوالات و بررسی فرضیههای دیگری نیز بود از جمله آن که چرا گفتمان اسلامی به عنوان گفتمان ضعیفتر که تبار و گزارههای تاریخی کمتری داشت در برابر گفتمانهای قویتری و مدرنتری مانند ملیگرایی به موفقیت رسید.
نجفزاده توضیحداد: گفتمان اسلامی تجربهای در زمینه دولت و ملتسازی و ساز و کارهای سیاسی نداشت با وجود این توانست در انقلابی که روشنفکران تاثیر زیادی در شکلگیری آن داشتند، پیروز شود.
نویسنده کتاب «جابهجایی دو انقلاب»، یکی دیگر از موضوعات مورد بررسی در این کتاب را چگونگی تبدیل جامعه شبکهای ایران به جامعه تودهوار در مقطع وقوع انقلاب ۵۷ دانست و افزود: در جامعه شبکهای، نیروهای قدرتمند اجتماعی حضور دارند که بر سیاست و اجتماع اثر میگذاشتند و این نیروها در ایران دوران مشروطیت شامل مواردی چون روحانیت، حکومتهای محلی و دربار میشد.
وی ادامه داد: رضاشاه با حذف دو قطب حکومتهای محلی و دربار فضا را یکدست و شرایط را برای تاثیرگذاری نهاد روحانیت آماده کرده که این نهاد از فرصت ایجاد شده به خوبی بهره گرفت.
نجفزاده با اشاره به این نکته که در اثر او تنها نگاه تاریخی وجود ندارد گفت: مساله من در «جابهجایی دو انقلاب»، مرور وقایع تاریخی نبوده و خواننده قرار نیست با مطالعه آن با تاریخ آشنا شود که این امر یکی از ویژگیهای اثر نسبت به دیگر کتابهای مربوط به دوران مشروطیت تا انقلاب اسلامی است.
استاد دانشگاه فردوسی مشهد افزود: پژوهشهای آکادمیک در ایران به صورت سنتی تحت سلطه قدرتمند نگاههای چپگرایانه بودهاند اما به اعتقاد من صرف نگاه مارکسیستی نمیتواند پاسخگوی پرسشهای مطرح شده در این اثر باشد.
نویسنده کتاب «جابهجایی دو انقلاب» ادامهداد: در این کتاب ۱۱ تناقض در جامعه ایران مورد بررسی قرار گرفته است و منطق دیالکتیکی مارکس نمیتوانست به تنهایی همه آنها را توضیح دهد.
وی بیان کرد: در «جابهجایی دو انقلاب» بر اساس نگاه برخی از اندیشمندان بزرگ به جای نگاه صرف سیاسی به تحولات اجتماعی، از گزارههای فرهنگی برای بررسی آنها بهره گرفته شده است.
از صفویه تا انقلاب ۵۷
نجفزاده با اشاره به این نکته که بازه زمانی مورد بررسی در «جابهجایی دو انقلاب» انقلاب مشروطیت انتخاب شده بود، گفت: با پیشرفت بخشی از کار مشخص شد که ریشههای امر به پیش از این مقطع و به زمان رسمیشدن مذهب تشیع در ایران بازمیگردد.
نویسنده کتاب «جابهجایی دو انقلاب» بیانکرد: در دوران صفویه بود که مذهب از امری شخصی به مقوله اجتماعی و سیاسی تبدیل شد به همین دلیل بازه زمانی مورد بررسی در این کتاب از زمان رسمیشدن مذهب تشیع توسط شاه اسماعیل صفوی تا انقلاب اسلامی در سال ۵۷ را در برمیگیرد.
به گفته وی بیشتر پژوهشهای اجتماعی در ایران به دوران قاجار اختصاص دارد در حالی که حکومت صفویه در شکلگیری ویژگیها و مولفههای ایران امروز نقش به سزایی دارد و شباهت دوران حاضر به آن زمان بیش از مقطع حکومت قاجاریه است.
«جابهجایی دو انقلاب»، در ۴۵۰ صفحه و ۱۱ فصل به رشتهتحریر درآمده و انتشارات تیسا چاپ نخست آن را به قیمت ۲۹ هزار و ۹۰۰ تومان روانه بازار کرده که در سایت این انتشارات در دسترس علاقهمندان است.