انتشارات تیسا
فرصتی برای گسترش افکار؛ فعال در حوزه چاپ و نشر کتابهای علوم انسانی.
انتشار «فرهنگ و شهر» نعمت‌الله فاضلی
کتاب «فرهنگ و شهر؛ چرخش فرهنگی در گفتمان‌های شهری» نوشته دکتر نعمت‌الله فاضلی از سوی انتشارات تیسا روانه بازار کتاب شد. این اثر با توجه به جایگاه ویژه تهران از نظر تمرکز سرمایه‌های فرهنگی، به توصیف، تحلیل و تفسیر ابعاد گوناگون جامعه شهری تهران به عنوان نمونه‌ای از شهرنشینی مدرن می‌پردازد.
در مقدمه کتاب «فرهنگ و شهر» به قلم علی‌اصغر محکی، مدیرکل مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران آمده است: «فضاهای شهری، گذشته از وجه کارکردی، معرّف وضعیت کلی اجتماعی، فرهنگی و تاریخی هر شهر نیز هستند. به همین دلیل شهر را باید نوعی گفتمان فرهنگی دانست. گفتمانی که باید آن را واقعیتی تأثیرگذار بر زندگی شهروندان شناخت و در معادلات مدیریت شهری وارد کرد».
کتاب «فرهنگ و شهر» شامل دو بخش اصلی «چرخش‌های فرهنگی در گفتمان‌های شهر» و «چند جستار فرهنگی در مطالعه شهر» است.
«ضرورت رویکرد فرهنگی به گفتمان شهری»، «گفتمان‌ها و چشم‌انداز فرهنگی شهر»، «ظهور گفتمان مدرن شهری در ایران» و «ظهور گفتمان فرهنگی شهر با تکیه بر تحولات اخیر شهر تهران» عنوان فصل‌های اول تا چهارم کتاب «فرهنگ و شهر» را تشکیل می‌دهند که در بخش نخست کتاب گنجانده شده‌اند.
فاضلی در نخستین بخش کتاب، به تشریح و توضیح گفتمان شهری از چشم‌انداز فرهنگی پرداخته و می‌کوشد رویکردی انتقادی به این مبحث داشته باشد. وی در این بخش، گفتمان تهران‌پژوهی را موضوع بحث قرار داده و به تاریخ تهران‌پژوهی در انواع مطالعات شرق‌شناسانه، ادبی، تاریخی، هنری و اجتماعی می‌پردازد.
کتاب «فرهنگ و شهر» در بخش نخست، یکی از مهم‌ترین کاستی‌های مطالعات شهری و به‌ویژه مطالعات حوزه تهران‌پژوهی را ناتوانی این گفتمان در ارائه نظریه‌ای متناسب با شهر ایرانی (و به‌ویژه تهران) می‌داند. وی همچنین از غلبه اندیشه معماری و مکان‌محوری بر مطالعات تهران‌پژوهی انتقاد کرده و آن را محل انتقاد از این مطالعات می‌داند.
بخش نخست کتاب، همچنین گفتمان سنتی و مدرن شهری در ایران را با یکدیگر مقایسه کرده و در ادامه، برخی تغییرات و تحولات گفتمان شهری تهران از جمله تبدیل شدن آن به کانون سرمایه فرهنگی مدرن و مرکز صنایع فرهنگی ایران را بررسی می‌کند.
در قسمت پایانی بخش نخست کتاب «فرهنگ و شهر» که به بررسی تنوع فرهنگی شهر تهران اختصاص دارد، می‌خوانیم: « تنوع فرهنگی موجود در شهر تهران را می‌توان بخشی از حافظه و خاطره فرهنگی شهر دانست. افرادی که از سرزمین‌ها، زبان‌ها، دین‌ها و فرهنگ‌های مختلف به تهران مهاجرت کرده‌اند در فرایند مهاجرت و استقرار و تداوم زندگی در تهران، تجربه‌های تاریخی و فرهنگی ارزشمندی کسب کرده‌اند. این گروه‌ها، اقوام و زبان‌ها، بخش مهمی از سرمایه نمادین شهر هستند که در بسیاری از حوادث و رخدادهای تاریخی شهر مشارکت داشته‌اند».
«کافی‌شاپ و شهر»، «همسایگی در شهر»، «جنبش‌های اجتماعی و شهر»، «درآمدی بر رسانه‌ای شدن شهر و نیم‌نگاهی به گفتمان رسانه‌ای شهر تهران»، «خانواده و زندگی شهری» و «درآمدی بر مردم‌نگاری شهری و خودنگاری شهر تهران» عنوان فصل‌های پنجم تا دهم کتاب را تشکیل می‌دهند که در بخش دوم کتاب قرار گرفته‌اند.
کتاب در بخش دوم، به سراغ برخی مصداق‌های تهران‌پژوهی می‌رود. به عنوان مثال کافه (کافی‌شاپ) و کافه‌نشینی را بخشی از تجربه مدرنیته ایرانی دانسته و به بررسی اهمیت و جایگاه کافی‌شاپ‌ها در گفتمان مطالعات فرهنگی می‌پردازد و ویژگی‌ها، کارکردها و ابعاد مختلف کافی‌شاپ‌ها را در ایران بررسی می‌کند. در این راستا، پدیده کافی‌شاپ از دو دیدگاه نوگرا و سنت‌گرا بررسی شده است.
در قسمتی از این بخش با عنوان «کافی‌شاپ و زندگی روزمره» آمده است: «فردی که به کافی‌شاپ می‌رود نوعی برچسب مدرن بودن یا جوان بودن به کلیّت زندگی روزمره خود می‌زند. درست مثل اینکه ما تئاتر برویم یا موسیقی خاصی گوش دهیم یا کتابهای خاص بخوانیم».
در ادامه بخش دوم کتاب، به بحث همسایگی و زوال آن در شهرنشینی پرداخته شده است. گفتمان رسانه‌ای شهر تهران، بررسی انواع ازدواج و بررسی انواع خانواده در تهران امروز از دیگر مباحث مطرح‌شده در بخش دوم کتاب است. خانواده چندمکانی، خانواده میان‌تهی، خانواده مجازی و خانواده عرفی از جمله انواع خانواده‌ها هستند که کتاب به بررسی ویژگی‌ها، نقاط مثبت و نقاط ضعف آنها پرداخته است.
فصل پایانی کتاب «فرهنگ و شهر»، سنت مردم‌نگاری شهری در ایران را بررسی می‌کند. نویسنده، مردم‌نگاری در ایران را پیرو سنت مردم‌نگاری در اروپا و غرب می‌داند که با مطالعه جوامع کوچک و روستایی در دهه ۱۳۴۰ شمسی آغاز شد و همزمان، نویسندگانی همچون جلال آل احمد و غلامحسین ساعدی به نگارش و انتشار چند تک‌نگاری در زمینه روستاهای ایران پرداختند. فاضلی معتقد است تفاوت سنت مردم‌نگاری در ایران با الگوی غربی‌اش در این است که گونه ایرانی هرگز به قلمرو مطالعه شهر کشیده نشد و به همین دلیل مردم‌نگاری شهری نتوانست جای خود را باز کند. وی در ادامه یادآوری می‌کند که در سال‌های اخیر، تحولاتی از جمله گسترش رویکرد کیفی در مطالعات اجتماعی ایران، گسترش آموزش روش‌های تحقیق کیفی و شکل‌گیری نوعی گفتمان انتقادی نسبت به روش‌ها و رویکرد تحقیق کمّی، راه را برای مطالعات مردم‌نگارانه شهری باز کرده است.
کتاب «فرهنگ و شهر؛ چرخش فرهنگی در گفتمان‌های شهری با تکیه بر مطالعات شهر تهران» نوشته دکتر نعمت‌الله فاضلی، با شمارگان ۱۰۰۰ نسخه، ۴۷۱ صفحه و به قیمت ۸۰۰۰ تومان از سوی انتشارات تیسا و به سفارش اداره کل مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، در بازار کتاب قابل دسترس است.
