انتشارات تیسا

احمدیان رضا، باقرنیا آذین،۱۳۹۳، مبانی گردشگری فرهنگی،تهران: تیسا، چاپ اول، ۴۰۶ صفحه

واژه فرهنگ با وجود کاربرد متعدد آن در حوزه‌های مختلف، هنوز در ادبیات نظری و علمی با چالش‌های جدی روبه‌رو است. اگرچه تاکنون تلاش‌های متعدد صاحب‌نظران و ‌اندیشمندان در حوزه‌های مختلف ازجمله جامعه‌شناسی، تاریخ و فلسفه به بررسی ابعاد مختلف آن پرداخته است، ولی چندوجهی‌بودن موضوع فرهنگ به همراه انتزاعی‌بودن کارکردهای آن مجموعاً سبب شده است که رویکردهای متفاوت و گاه متعارضی در این خصوص شکل گیرد. جدا از مباحث تئوری و نظری که این کتاب خود را فارغ از بررسی‌های آن می‌داند، اخیراً واژه برنامه‌ریزی فرهنگی و رویکردهای مبتنی بر گردشگری فرهنگی، نگرشی جدید را در مورد کاربردی‌کردن فرهنگ در شهر و سکونتگاه‌های انسانی فراهم کرده است که این مهم، یکی از نیازها و یا به عبارتی الزام‌های نظام برنامه‌ریزی شناخته می‌شود.

این کتاب پژوهشی است که نخست دو مفهوم فرهنگ و گردشگری را به صورت مجزا تعریف می‌کند و سپس به بررسی ارتباط میان آنها در قالب گردشگری فرهنگی و در ارتباط با مدیریت فرهنگی شهرها می‌پردازد.

گردشگری فرهنگی از یک‌سو عاملی برای ایجاد میل یا نیاز به سیر و سیاحت است و از سوی دیگر نقش اساسی در تعیین رفتارها، نگرش‌ها و روش‌های زندگی مردم ایفا می‌کند؛ بنابراین بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند، گردشگری پیش از آنکه یک صنعت و فعالیت اقتصادی باشد، پدیده‌ای است فرهنگی و در ایجاد تغییرات فرهنگی بسیار مؤثر است.

پس از تبیین مفهوم گردشگری فرهنگی و معرفی انواع گونه‌های آن، در ادامه چهار حوزه گردشگری فرهنگی را به تفصیل بررسی کردیم که هریک به‌تنهایی و یا در ارتباط با جاذبه‌های دیگر می‌توانند در توسعه و گسترش گردشگری در سطوح مختلف ملی، منطقه‌ای و محلی نقش اساسی و مهمی ایفا کنند. فصول کتاب دربرگیرنده موارد زیر است:

* فصل یکم: فصل یکم، مشتمل بر تعریف‌ها و مفاهیم پایه در دو حوزه فرهنگ و گردشگری است. تبیین دقیق و مناسب این مفاهیم، در تدوین چهارچوب مبانی نظری پژوهش و ادامه مسیر آن نقش کلیدی دارد؛ بنابراین با توجه به دامنه وسیع مضامین و مفاهیم وابسته به این دو عنوان، سعی شده که مطالب در قالبی خلاصه و مفید بیان شوند و از طرح مطالب غیر‌ضروری که در فرایند پژوهش کمک قابل‌ توجهی نمی‌کنند، خودداری شود؛

* فصل دوم: این فصل، نخست نحوه تعامل و تبادل دو پدیده فرهنگ و گردشگری را بررسی می‌کند و پس از تشریح اثرات مثبت و منفی هریک بر دیگری، به معرفی گردشگری فرهنگی، به عنوان مفهومی نوین می‌پردازد. آنچه در این میان اهمیت دارد، شناخت و آگاهی از جاذبه‌های مختلف فرهنگی است که هریک قادر خواهد بود در ارتقای صنعت گردشگری و به تبع آن شرایط اقتصادی، اجتماعی و کالبدی جامعه اثر‌گذار باشد. در ادامه، گونه‌شناسی جاذبه‌های فرهنگی و منشور بین‌المللی آن در این فصل توضیح داده شده ‌است.

پس از معرفی انواع جاذبه‌های فرهنگی در فصل دوم، در فصول بعدی چهار گونه گردشگری فرهنگی را که نسبت به بقیه، نقش پررنگ‌تری دارند و می‌توانند مورد استفاده و کاربرد بیشتری قرار گیرند، معرفی و به‌تفصیل تشریح شده است؛

* فصل سوم: این فصل به توضیح و تشریح گردشگری میراث فرهنگی پرداخته است. نخست واژه میراث فرهنگی و مفاهیم مرتبط با آن، سازمان‌ها و نهادهای مسئول در قبال میراث فرهنگی، منشورها و قراردادهای مربوطه، به‌اختصار معرفی شده‌اند؛ سپس گردشگری میراث فرهنگی در قالب گردشگری موزه‌ها، اکوموزه، گردشگری سایت‌های تاریخی و باستان‌شناسی، گردشگری شهر تاریخی و گردشگری عشایری با بیان مفاهیم و نمونه‌های مربوطه، به‌تفصیل شرح داده شده است؛

* فصل چهارم: این فصل گونه‌ای از گردشگری فرهنگی را معرفی می‌کند که مفهومی نسبتاً جدید است و کمتر به عنوان جاذبه‌ای مجزا در گسترش صنعت توریسم به کار رفته است. در این فصل، پارک‌های موضوعی که امروزه در سراسر جهان با مضامین متنوعی در حال گسترش هستند، مورد بررسی قرار گرفته‌اند و پس از بیان عوامل مؤثر در شکل‌گیری آنها، با بیان نمونه‌های موفق دنیا، سعی شده است شناخت کاملی به علاقه‌مندان این حوزه ارائه شود؛

* فصل پنجم: گردشگری مذهبی یکی دیگر از انواع گردشگری فرهنگی است که در این فصل مورد توجه قرار گرفته است. این فصل، پس از طرح تاریخچه مختصری از سفرهای زیارتی و سیر تکاملی این پدیده در ادیان مختلف، به تشریح نحوه استفاده و به‌کارگیری این حوزه در بهبود صنعت گردشگری در مناطق برخوردار از قابلیت‌های مذهبی پرداخته است. در این فصل نیز همانند دیگر فصول، نمونه‌های موفق در این زمینه آورده شده است؛

* فصل ششم: در این فصل، گردشگری رویدادها به عنوان یکی دیگر از نمونه‌های گردشگری فرهنگی توضیح داده شده است. انواع رویدادها در قالب رویدادهای هنری، تاریخی، تفریحی، ملی، مذهبی، طبیعی، زمانی، اسطوره‌ای و ورزشی با آوردن نمونه، معرفی و طبقه‌بندی شده‌اند. سپس پایتخت‌های فرهنگی در اروپا و کشورهای اسلامی به عنوان نمونه‌های موفق در این زمینه تشریح شده‌اند؛

* فصل هفتم: در این فصل که به نتیجه‌گیری مباحث گفته‌شده اختصاص یافته، سعی شده است تا ارتباط میان گردشگری فرهنگی و برنامه‌ریزی فرهنگی شهرها تحلیل و راهکارهای مؤثر در ارتقای این امر پیشنهاد شود.



فهرست

فصل یکم: مفاهیم مرتبط با فرهنگ

۱. بخش یکم: مفاهیم و تعاریف مرتبط با فرهنگ

۲. بخش دوم: مفاهیم مرتبط باگردشگری

فصل دوم: ارتباط فرهنگ و گردشگری

۱. ارتباط فرهنگ و گردشگری

۲. تعامل و تبادل فرهنگی

۳. آثار منفی اجتماعی ‌ـ فرهنگی توسعه گردشگری

۴. گردشگری فرهنگی

فصل سوم: تعاریف و مفاهیم مرتبط با میراث فرهنگی

۱. مفاهیم مرتبط با میراث فرهنگی

۲. گردشگری میراث فرهنگی

۳. گردشگری فرهنگی در سایت‌های تاریخی و باستان‌شناسی

فصل چهارم: پارک‌های موضوعی

۱. مفهوم پارک موضوعی

فصل پنجم: گردشگری مذهبی

۱. گردشگری مذهبی (تعاریف و مفاهیم)

فصل ششم: گردشگری رویدادها

۱. تعاریف و مفاهیم گردشگری رویدادها

فصل هفتم: گردشگری فرهنگی رویکردی نوین در برنامه‌ریزی شهری

۱. بررسی رابطه میان گردشگری فرهنگی و برنامه‌ریزی شهری

http://teesa.ir/Books/Book?id=189