انتشارات تیسا

عماری،حسن،۱۳۹۳، روانشناسی،شهر و زندگی روز مره،تهران: تیسا،چاپ اول،۳۱۴ صفحه
در مدتی که در حوزة مطالعاتِ اجتماعی و فرهنگی در خدمت استادان و دانشجویان این حوزه بودم، همواره با خودم می‌‌گفتم: «ردپای روان‌‌شناسی و علوم رفتاری در مطالعات شهری کجاست؛ آیا شهرهای بزرگی چون تهران را به‌‌جز از دیدگاه علوم اجتماعی نمی‌‌توان با مبانی و رویکردهای روان‌‌شناسی واکاوی کرد؟» برای ردیابی این موضوع مطابق معمول سری به تجربه‌‌ها و اندوخته‌‌های خارجی زدم. کتاب‌‌ها و نوشتار‌‌های بسیاری در مورد روان‌‌شناسی شهر یا روان‌‌شناسی اجتماعی شهر دیدم؛ هرچند تاریخ شروع این دیدگاه در روان‌‌شناسی به عقب‌‌تر از سال ۱۹۷۰ و تلاش‌‌های آقای استانلی میلگرام برنمی‌‌گردد، ولی به‌‌ نظر می‌‌رسید تعبیر من از رویکرد روان‌‌شناسی بیشتر یک دید کل‌‌نگر است نه خُردگرایانه. در بیشتر آثار غربی بررسی مسائل و حالات افراد در شهرها مدنظر و مورد تحلیل قرار گرفته است و روان‌‌شناسی در کنار دیگر علوم انسانی و در تعامل نظری با آنان و در راستای نزدیکی به شناخت کل‌‌گرا از شهرها نیست؛ هرچند به عنوان جزئی از علوم انسانی است، ولی کار و راه خود را با همان نگاه پوزیتیویستی‌‌تر از سایر علوم انسانی یا لااقل در یک آمیزش نمایشی پیگیری می‌‌کند.
در ایران نیز مقالات قابل توجهی در خصوص روان‌‌شناسی محیط، استرس در شهر و اختلالات روان‌‌شناختی در شهرها به‌‌ویژه در کلان‌‌شهرها به همت روان‌‌شناسان و گاهی علاقه‌‌مندان به حوزه‌‌های روان‌‌شناسی در دیگر علوم مانند شهرسازی منتشر شده، ولی به‌‌جز کتابی که با عنوان روان‌‌شناسی شهر و در قالب تألیف و ترجمه به‌‌وسیله بنده و آقای دکتر صفاری‌‌نیا و سرکار خانم الهام بهشتی‌‌مقدم منتشر شده ـ که البته با توجه به قالب‌‌بندی غیربومی ‌‌کتاب جای نقد بر آن وجود دارد ـ فقر ادبیات در این حوزه کار علاقه‌‌مندان به این حوزه را دشوار کرده است.
کتاب حاضر با عنوان روان‌‌شناسی شهر که مجموعه‌‌ای است از مقالاتِ سفارشی و گرفته‌‌شده از فراخوان همایش شهر و زندگی روزمره، تلاشی در معرفی برخی ابعاد گوناگون روان‌‌شناسی شهر و ارائه رویکرد و نگاهی نو به این مسئله در ایران به‌‌ویژه در مدیریت شهری و تحلیل شخصیت شهروندان کلان‌‌شهرهای کشور است. امید که با نقد و چالش متخصصان این حوزه‌‌ها ابعاد دیگری از مسئله‌ها و پرسش‌ها، پیش روی ما قرار گیرد.
ساختار کتاب حاضر از دو بخش مقدمه و مقالات تشکیل شده که در مقدمه به تاریخچه و تعریف‌ها و اهداف روان‌‌شناسی شهر می‌‌پردازیم و در بخش مقالات با موضوع‌های روان‌‌شناسی محیط شهری و استرس‌زاهای شهری و کاربرد روان‌‌شناسی در مدیریت شهری وغیره آشنا خواهیم شد.
گفتنی است همایش علمی ‌‌شهر و زندگی روزمره با هدف برقراری رابطه میان سه سطح زیست‌‌جهان شهروندان، فضاها و ساختارهای شهری و نظام مدیریت و برنامه‌‌ریزی شهری به‌‌منظور درپیش‌گرفتن یک رویکرد بین‌‌رشته‌‌ای در مطالعات شهری به همت معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران به‌‌ویژه اداره کل مطالعات اجتماعی و فرهنگی در سال ۱۳۹۰ به اجرا درآمده که لازم می‌‌دانم در اینجا از مدیران ارشد این حوزه آقایان دکتر ایازی معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، دکتر علی‌‌اصغر محکی مدیرکل مطالعات اجتماعی و فرهنگی و شاهانی، شمسه و بهلول و همچنین مدیر توانمند علمی‌‌ همایش آقای دکتر نعمت‌‌الله فاضلی و همة عزیزانی که در آماده‌‌سازی این اثر تلاش کرده‌‌اند، تشکر کنم.
فهرست
شهر از دیدگاه روان‌‌شناسی شهری؛ تاریخچه و رویکردها
دکتر حسن عماری
تنش‌‌ها و تنش‌‌زاهای شهری: تأثیرات روانی و اجتماعی بر سلامت شهروندان
عباس استادتقی‌‌زاده
رفتارهای مغایر شهروندی
دکتر مجید صفاری‌‌نیا
فضاهای شهری و پیامدهای روان‌‌شناختی (مطالعه موردی کیفیت زندگی و سلامت روان شهروندان تهرانی)
پیمان ضیایی
شهروند مسئول در شهر سالم (کاربرد نظریه انسان‌‌گرایی «کارل راجرز» در مدیریت شهری)
تقی ابوطالبی‌‌احمدی
تبیین جامعه‌‌شناختی سلامت روانی میان شهروندان تهرانی
عاطفه دورودیان
بررسی عوامل تأثیرگذار در طراحی فضاهای سبز شهری با دیدگاه روان‌‌شناسی محیط نمونة موردی: پارک آب‌وآتش، پارک دانشجو تهران
شرمینه جندقی، نیما تشرفی
بررسی نقش روان‌‌شناسی در ارتقای کیفی مدیریت شهری
غلامحسین ادب، زهره آواز، جعفر محرمی
بررسی آلودگی صدا و تأثیرات روانی آن بر شهروندان
فاطمه غنی، الناز مقدمیان
لذت پیاده‌‌روی در شهر یا کابوس هیولاهای ‌‌ایستا
نیما تشرفی، شرمینه جندقی