انتشارات تیسا
فرصتی برای گسترش افکار؛ فعال در حوزه چاپ و نشر کتابهای علوم انسانی.
مترونوشت؛ جریان زندگی زیر شهر تهران
پدیده ترابی
مترو، شهر زیرزمینی پر جنب‌وجوشی است با دالان‌های تودرتو که قطارهای حاضر در آن به تمام مسیرهای زیر پوست شهر سرک می‌کشند. فضای تونل‌های بین ایستگاه‌ها سرد و تاریک است؛ اما جمعیّت همیشه حاضر در واگن‌های قطار، هیاهویی وصف‌ناپذیر ایجاد می‌کنند و ترن‌ها هم‌نفس با مسافران خط ریلی ایستگاه‌ها را درمی‌نوردند.
نرخ روبه‌رشد زندگی شهری و پیامدهای آن، از جمله بار سنگین ترافیک و همچنین هزینه‌های گزاف حمل‌و‌نقل در کلان‌شهرها، پاره‌ای از دلایلی است تا شهروندان به استفاده از قطار زیرزمینی روی آورند. شرایط اقتصادی، فرهنگی و سرعت در زندگی شهری و شتابزدگی مردم، عامل شکل‌گیری و تربیت روحیه مبارزه و تندخویی شده؛ رفتاری که باعث شده افراد بدون توجه به حریم شهروندی یکدیگر، گاه با بی‌احترامی کار خود را پیش ببرند.
کتاب پیش‌رو تجربه شخصی نویسنده در مواجهه با ماجراهایی است که در واقعیت دیده شده و گاهی هرکدام از آنها ساعاتی از زندگی یکی از مسافران را رقم می‌زند. روایت‌هایی که از زبان خود مسافران یا مشاهده‌های نگارنده به رشته تحریر درآمده است و در پاره‌ای از نوشته‌ها نیز دل‌مشغولی‌ها و دیدگاه‌های شخصی نویسنده ارائه شده است.
----------------------------------------------------------------------------
همه چیز از یک اتفاق ساده در مترو آن هم در یک روز معمولی اغاز شد. سکوی ایستگاه امام خمینی مسافران خط های مختلف را در برگفته بود. این ایستگاه در حکم شاهراه تردد مسافران برای اتصال به شمال و جنوب پایتخت است. هر کس در آن شلوغی و ازدحام تلاش می کند خود و وسایلش را از میان جمعیت و قطارهای تو در تو جابه جا کند. بلندگوی ایستگاه ورود و خروج قطار در ایستگاه هارا اطلاع می دهد. قطار با تکان های محکم متوقف شد به محض باز شدن درب قبل از خروج مسافران، سیل جمعیت با فریاد و هول حاضرین سکو را به داخل واگن وارد کرد و مانع از پیاده شدن سایر مسافرین شدند در این میان پیرزنی چادری که لبه سکو ایستاده بود به علت ناتوانی در کنترل شرایط موجود زیر دست و پای ملت افتاد و...
به همین سادگی دیدن همین تصویر معمولی روزانه مرا بر آن داشت تا واقعیتهای شهودی را مستند بنگارم. اقشار مختلفی در کلان شهر چشم می خورند که فراخور فرهنگی که در آن رشد کردند و آموزش های محیطی و اکادمیک در نحوه استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی از آن استفاده می کنند. مسافران هر روزه مترو آیین استفاده از آن را بارها بر اساس الگوبرداری درست یا نادرست از یکدیگر و بعضاً آموزه های فرهنگی در فضاها و شرایط مختلف آموخته اند و برای هرگونه رفتار غیرمنتظره آمادگی دارند. آنچه در این میان بیش از پیش به چشم می آید حضور تعداد دستفروشان بسیاری در کنار مسافران است. به گونه ای که جزو جدایی ناپذیر واگن های قطار به ویژه قسمت بانوان هستند. گروهی از مسافران که با اداب و فرهنگ مترو خو گرفته اند با شرایط موجود خود را وفق می دهند و برخی دیگر با کوچکترین وضعیت نامناسب آستانه تحملشان در حد نقد و تذکر پیش می رود و شرایط ازدحام جمعیت و فریادهای دستفروشان را تاب نمی آورند. همه اینها با خود بار معنایی گوناگونی دارند تنوع اقشار مختلف، تنوع رفتار تنوع انتخاب و تنوع سلیقه به همراه دارد.
ما در زندگی شهری بخصوص در سطح جزتر در بخش حمل و نقل ریلی بخصوص مترو با برخی موضوعات مواجه می شویم که در حکم مسئله اجتماعی خود را بروز میدهند
زمانیکه مسائل اجتماعی را به عنوان شرایطی عینی مطالعه می کنیم با جهانی به نام (جهان میانجی) روبرو میشویم. از انجا که هر یک از ما می تواند مستقیما تجربه زندگی درباره جهان بطور اعم و درباره شرایط مسئله اجتماعی و افراد بطور اخص داشته باشد ما باید به تجربه دیگران اتکا کنیم.
سوژه هایی که در زمینه مترو مطالعه می شوند در قالب روایت و رویدادهای مستند ثبت شده هر کدام گزارشی از تجربیات دیگران و مشاهدات عینی نگارنده است. که می توان براساس محوریت موضوع برای هر موضوع مسئله اجتماعی تعریف کرد موضوعاتی مثل احترام به حریم دیگران، حفظ حقوق شهروندی، رعایت حقوق سالمندان و افراد ناتوان، استفاده درست و اصولی که وسایل حمل و نقل عمومی و پرهیز از تخریب تجهیزات از جمله مسائلی است که در چارچوبهای واگن مترو به چشم میخورد .
با روند روبه رشد جمعیت شهری و مهاجرت خیل عظیمی از مرم به سمت کلان شهری مثل تهران برای درمان و اشتغال و رفاه زندگی بیشتر معضلی به نام سنگینی ترافیک شهری بیش از بیش پررنگ تر نمایان می شود. جابه جایی های درون شهر به علت در هم تنیدگی بافت شهری و قرار گرفتن خیابانها در طرح های زوج و فرد و یک طرفه شدن خیابان های بزرگ شهروندان را به سمت استفاده از حمل و نقل عمومی سوق میدهد. مترو به دلایل متعددی حجم مسافران بیشماری را به عنوان یکی از وسایل حمل و نقل عمومی عهده دار است. ایمنی بالا، آسایش و آرامش در فصول مختلف سال از نظر سیستم سرمایشی و گرمایشی، قیمت مناسب بلیط، انشعاب مناسب خطوط ریلی در هرنقطه شهری جهت دسترسی به مراکز و اداره ها، زمان بندی مشخص برای تردد قطار ها و کاهش اتلاف وقت مسافران.
شرایط اقتصادی و اجتماعی وفرهنگی شهروندان و سرعت رشد زندگی شهری عامل شتابزدگی رفتاری شهروندان در ارتباطات شهری شده است. به نوعی عامل شکل‌گیری روحیه مبارزه طلبی وتندخویی در رفتارهای شهروندان شده است. رفتاری که باعث شده نوعی ادبیات خاص در میان مسافران مترو شکل بگیرد. مسافران مترو در ساعات مختلف روز اقشار متفاوتی را در بر میگرد که برای امورمتفرقه مانند خرید، سرکار، مهمانی، حضور در مرکز شهر و... بسیار مفید و انکار ناپذیر است.
آنچه در وهله نخست عامل نگارش این کتاب شد، مشاهده رفتارشناسی ما ایرانی‌ها در استفاده از قطار درون شهری است. گویی سرعت پیشرفت تکنولوژی با همه مزایایش گاهی رفتارهای انسانی متناسب با خودش را نیز با همان سرعت در ایستگاه‌های متفاوت جاگذاشته و بدون توجه به تکامل رفتار و عواطف انسانی به مسیرش ادامه میدهد. در این میان و در مسیر پیشرفت با نگاهی به عقب شاهد تبدیل شدن بازماندگان و فرزندان معلول ابزارهای کاربردی تکنولوژی به بحرانی عظیم هستیم رفتارهای معلولی که سرعت رشد و انطباق با تغییرات تکنولوژی و اجتماعی و فرهنگی مربوط به ابزار مربوطه را نیافته‌اند.
نگاه توسعه محور در زندگی کلان شهری، گاه عاملی است برای تغییر رفتار شهروندان ساکن در یک شهر به طوری که در ابعاد مختلف بر روی شخصیت و رفتار افراد جامعه تاثیر گذاشته و بروز پیدا می‌کند. اگر این توسعه با آموزش مناسب توام نگردد، گاهی خود باعث ایجاد عادت‌ها و رفتارهای ناپسند و تثبیت شده اجتماعی می‌شود.
ما در طی این سال ها با مهاجرت و تغییر سکونتگاه های شهروندان در مناطق اقماری مواجه شدیم. رفاه و امکان دسترسی سریع‌تر به امکانات شهری، سرعت بخشی به سفرها و طی سریع مسافت‌ها عامل مهمی برای ایجاد مترو بوده. اهالی شهرک‌های حاشیه‌نشین نیز برای دسترسی به بدنه اصلی به جهت کار و استفاده از امکانات کلان شهری چون تهران نیز مجبور به استفاده از ناوگان حمل‌و‌نقلی مناسب مانند مترو هستند.
با رشد و گسترش شهرها، برنامه‌ریزی میان زندگی شهری و برنامه جابه‌جایی در قالب حمل و نقل نقش مهمی ایفا می‌کند. استفاده از مترو و کلیه ناوگان حمل و نقل شهری با خود رفتارهای تعریف شده‌ای را به همراه می‌آورند که این رفتارها شاخص‌های استانداردی را می‌طلبد ولی از آنجایی که هر وسیله‌ای رنگ و لعاب فرهنگ و رفتار جامعه استفاده کننده‌اش را به خود می‌گیرد در اینجا نیز این اتفاق رخ داده است.
رشد سریع زندگی شهری، افزایش بار ترافیکی سفرها و در پی آن هزینه‌های سنگین تردد درون شهری همه و همه شهروندان را به سمت استفاده از مترو می‌کشاند. تنها وسیله‌ای که گره‌های ترافیک را در می‌نوردد و با کمی سرعت و کمک به صرفه جویی در زمان به یاری مردم می‌شتابد. اما رفتار شناسی ما در استفاده از مترو جای بحث دارد.
کتاب پیش رو تجربه شخصی نویسنده در مواجه با ماجراهایی است که در واقعیت دیده شده و بعضاً هر کدام از آنها زندگی یکی از مسافرین را رقم می‌زند. روایت‌هایی که از زبان خود مسافرین یا مشاهدات نگارنده به رشته تحریر درآمده است و اشتراک در برخی مباحث عمق نگاهی اجتماعی را می‌طلبد. در پاره‌ای از نوشته‌ها دل‌مشغولی‌ها و دیدگاه‌های شخصی نویسنده ارائه شده است.
برچسب ها :
